Ryjkonosy

Ryjkonosy,długoszki(Macroscelidea)–rząd niewielkich,naziemnych ssaków łożyskowych o wydłużonym nosie i cienkich,krótkich kończynach.

Występowanie 

Zamieszkują najbardziej na północ wysunięte obszary Afryki Północnej oraz większość Afryki subsaharyjskiej.Nie występują w Afryce Zachodniej i na Saharze.Zajmują różnorodne siedliska–od obszarów suchych lub kamienistych po zarośla i lasy tropikalne.

Charakterystyka

Ich cechą charakterystyczną jest długi,elastyczny nos w kształcie ryjka,długie i cienkie kończyny,duże oczy i długi,cienki ogon.Kończyny tylne są dłuższe od przednich,skoczne.Ryjkonosy osiągają do ok.30 cm długości ciała(bez ogona).Budową szkieletu przypominają wiewióreczniki.Mają dobrze rozwinięte zmysły słuchu i wzroku.Długoszki są aktywne głównie za dnia,co–obok większego mózgu–odróżnia je od większości owadożernych(Insectivora).Niektóre gatunki poruszają się skokami podobnie do antylop.Odżywiają się owadami i pokarmem roślinnym.

Taksonomia

Ryjkonosy były do niedawna słabo poznane.Dawniej zaliczano je w randze podrzędu do owadożernych lub tupajów,zajęczaków,a nawet kopytnych.Wyniki badań genetycznych sugerują ich przynależność do kladu afroterów(Afrotheria)–zwierząt wywodzących się z Afryki.

Do rzędu ryjkonosów zaliczana jest jedna rodzina:

• ryjoskoczki(Macroscelididae) 

obejmująca kilkanaście gatunków żyjących współcześnie oraz kilka wymarłych,znanych z zapisu kopalnego Afryki od eocenu.

Gwiazdonos

(Condylura cristata)–gatunek owadożernego ssaka z rodziny kretowatych,jedyny przedstawiciel rodzaju Condylura. 

Występowanie 

Gwiazdonos występuje w Ameryce Północnej(Kanada i północno-wschodnie Stany Zjednoczone). 

Morfologia

Jego ryjek składa się z dwóch mięsistych,czerwonych,ruchliwych wyrostków,które świetnie sprawdzają się podczas szukania żywności.Gwieździsty twór,przypominający otwartą dłoń składa się z 22 wypustek służących mu jako narząd dotyku.Podczas wyszukiwania żywności gwiazdonos porusza wszystkimi wypustkami oprócz dwóch znajdujących się na samej górze.Prawdopodobnie dwie wypustki wykorzystywane są jako narząd dotyku,a pozostałe 20 służy zwierzęciu do chwytania ofiary.Gwiazdonos przypomina kreta,ma również ciemnobrunatną sierść i podobną budowę jest jednak jedynym przedstawicielem podrodziny gwiazdonosów(Condylurinae).Dorosłe osobniki mają 12-13 centymetrów długości,ogon(5 cm–8,5 cm) i ważą 35-80 gramów.Gwiazdonos jest światowym rekordzistą,najszybszym łowcą na naszym globie.Znalezienie larwy owada lub nicienia,stwierdzenie czy nadaje się on do spożycia i połknięcie swojej ofiary zajmuje mu 1/5 sekundy.Wzór zębowy:I 3/3,C 1/1,P 4/4,M 3/3=44. 

Tryb życia

Prowadzi podziemny tryb życia,ale do tego stylu życia przywiązany jest mniej niż inne krety.Podobnie jak swoi"kuzyni"(krety)kopie nory,jednak większość pożywienia zdobywa na powierzchni oraz w wodzie.Jest świetnym pływakiem.Żywi się larwami owadów wodnych,dżdżownicami,skorupiakami i mięczakami.W wodzie poluje na bezkręgowce,a nawet drobne ryby.W zimie potrafi znaleźć pożywienie pod lodem.Gwiazdonosy budują system podziemnych korytarzy,z czego część posiada nawet ujście do wody.Od końca maja do czerwca gwiazdonos powiększa swoją rodzinę.W jednym miocie może być od dwóch do siedmiu młodych osobników.

Podgatunki 

Wyróżniono dwa podgatunki gwiazdonosa:

• C.cristata cristata 

• C.cristata nigra

Suhak

Suhak,sajga,sumak(Saiga tatarica)–ssak z rodziny krętorogich(Bovidae).Pierwsze ślady suhaka pochodzą ze środkowego plejstocenu.

Występowanie 

Dawniej suhaki zamieszkiwały stepowe i półpustynne środowiska całej Eurazji.Dziś znacznie rzadsze,występują na stepach Azji Środkowej na terenie Rosji,Mongolii i Chin.W XVI i XVII wieku zachodnia granica występowania gatunku sięgała do przedgórza Karpat Wschodnich i do Bugu.W plejstocenie zamieszkiwały Amerykę Północną.Suhak mongolski,klasyfikowany jako podgatunek S.tatarica mongolica lub podgatunek S.borealis mongolica plejstoceńskiego S.borealis,jest endemitem występującym w Mongolii. 

Opis

Ma do 1,35 m długości,do ok.75 cm wysokości i waży do ok.45 kg.Latem ma krótką,płową sierść,zimą okrywa ją jaśniejsze,długie i gęste futro.Samce noszą spiczaste rogi długości 30 cm,samice są przeważnie bezrogie.Mięsiste zgrubienie pomiędzy nosema czołem nadaje głowie łukowaty kształt.Prawdopodobnie jest to przystosowanie do oczyszczania wdychanego powietrza z pyłu i piasku,który wiatr miecie po jej ojczystych pustyniach i suchych stepach.Biegnąc,osiągają prędkość nawet do 35 km/h. 

Ochrona i zagrożenia 

Na przełomie XIX i XX wieku na skutek polowań gatunek prawie wyginął.Od roku 1919 został objęty ochroną.Zabijany głównie dla smacznego mięsa oraz rogów,z których wytwarzano afrodyzjaki.Liczebność populacji sajgi rosyjskiej(S.tatarica tatarica)zmniejszyła się gwałtownie z ok.1,25 mln do mniej niż 50 tys.,a suhaka mongolskiego(S.tatarica mongolica)z 5200 osobników w 2000 do 750 w styczniu 2004. 

Systematyka 

Przez większość systematyków sajga uważana jest za antylopę(Vrba & Schaller,2000 i wcześniejsze opracowania),czasami zaliczana do podrodziny Caprinae,razem z kozami i owcami(Nowak,1999).

Mara patagońska

(Dolichotis patagonum)–gatunek gryzonia z rodziny marowatych.W kłębie mierzy do 45 cm,może ważyć do 11 kg.Występuje na stepach południowej części Ameryki Południowej.Ma długie,zakończone kopytkowatymi pazurami nogi.Uszy zwierzęcia są wysokie i spiczaste.Mara cechuje się inochodem-specyficznym rodzajem chodu,spotykanym u niektórych ssaków,np.koni,polegającym na jednoczesnym poruszaniu nóg tej samej strony ciała.Sierść zwierzęcia ma kolor brunatny.Odżywia się zielonymi częściami roślin,nasionami akacji i kaktusami.Żyje 15 lat.Ciąża trwa 3 miesiące,młode po dwóch godzinach od porodu potrafią się samodzielnie poruszać(biegać,skakać).Mary patagońskie są monogamiczne,łączą się w pary na całe życie.

Matamata

(Chelus fimbriata lub Chelus fimbriatus)–gatunek gada z podrzędu żółwi bokoszyjnych z rodziny żółwi wężoszyjnych. 

Opis

Karapaks płaski i okrągły.Na tarczach grzbietowych występują trzy rzędy dużych pojedynczych rogowych guzów.Głowa duża trójkątna wskutek mocno zwężonego końca pyska zakończona długim,rurkowatym wyrostkiem nad pyskiem z nozdrzami umożliwiającymi oddychanie powietrzem w trakcie zanurzenia.Szyja długa pokryta miękką skórą z długimi frędzelkowatymi wyrostkami skórnymi po bokach.Kończyny masywne zakończone palcami spiętymi błoną pływną i mocnymi pazurami.Całe ciało jest ciemno ubarwione,a karapaks pokrywają glony wskutek czego zlewa się z otoczeniem i przypomina stertę butwiejących liści. 

Rozmiary

Karapaks do 40 cm długości. 

Biotop

Bagniste rozlewiska rzek. 

Pokarm

Głównie małe ryby oraz inne organizmy wodne:żaby,kijanki,owady wodne i ich larwy. 

Behawior

Na zdobycz czatuje nieruchomo na dnie pod wodą czekając,aż ryba zbliży się na odpowiednią odległość i wtedy jednym gwałtownym ruchem otwiera szeroki pysk,a wytworzony prąd wsysa rybę do środka. 

Rozmnażanie

Jaja złożone na lądzie,a czas inkubacji przy temperaturze 28-30°C wynosi ok.200 dni. 

Występowanie

Północna Ameryka Południowa:Brazylia,Gujana,Wenezuela.

Wielki żółw Cantora

(Pelochelys cantorii)–gatunek żółwia z rodziny żółwiakowatych(Trionychidae). 

Opis

Żółwiak ten posiada płaski twardy pancerz,ale na brzegach jest on otoczony żółtą miękką tkanką.Karapaks jest oliwkowy lub brązowy,czasami posiada ciemne plamki. 

Rozmiary

Jest to gatunek żółwiaka,który może osiągać rozmiary ok.60 cm do nawet 1 m.Żółwiak ten rośnie przez całe życie i największy znaleziony osobnik miał 129 cm. 

Biotop

Występuje w jeziorach, rzekach,ujściach rzek,na brzegach morskich,a czasami w przybrzeżnych wodach morskich. 

Pokarm

Ryby,skorupiaki,mięczaki,rośliny wodne. 

Rozmnażanie

Żółwiaki te składają od 24 do nawet 70 jaj,w gniazdach na brzegach rzek lub wybrzeżu morskim. 

Występowanie

Bangladesz;Kambodża;Chiny;Indie;Indonezja;Laos;Malezja;Myanmar(Birma);Papua-Nowa Gwinea;Filipiny;Tajlandia;Wietnam. 

Ochrona

Gatunek Pelochelys cantorii znajduje się w załączniku II konwencji CITES oraz w aneksie B Rozporządzenia Rady(WE)Nr 338/97 w sprawie handlem dzikimi zwierzętami.Nie można przewozić przez granicę okazów bez pozwolenia Ministra Środowiska,a każdy żółw musi być zarejestrowany w Wydziale Ochrony Środowiska miejscowego starostwa powiatowego w ciągu 14 dni od daty jego nabycia.

Najniższy kot świata

W ramach obchodów Światowego Dnia Zwierząt,Rekordy Guinnessa przyznały tytuł najniższego kota na świecie kotce imieniem Fizz(ang.syczeć),mieszkance Kalifornii oraz przedstawicielce rasy Munchkin.Mimo swoich małych rozmiarów–zaledwie 15 cm–kotka już zasłużyła sobie na miejsce w Księdze Rekordów Guinnessa 2012.Koty rasy Munchkin,pojawiły się na świecie stosunkowo niedawno,w 1983 roku w Luizjanie.Ich charakterystyczną cechą są wyjątkowo krótkie kończyny,powstałe w wyniku mutacji genetycznej.Właścicielka Fizz,pani Tiffani Kjeldergaard twierdzi,że nigdy nie widziała jeszcze kotka tak małego jak ona,mimo iż hoduje tę rasę już od kilku lat.Fizz odebrała tytuł najniższego kota świata,osobnikowi mierzącemu 9,5cm wysokości,który zaginął i nie wrócił już do swoich właścicieli.„Fizz wie,że jest niska jednak nie przeszkadza jej to we wdrapywaniu się na najwyższe miejsca w domu.Nazywam ją‘księżniczką’ze względu na jej charakterek jednak przez większość czasu to moja lojalna i kochana przyjaciółka”,komentuje właścicielka.Światowy Dzień Zwierząt po raz pierwszy obchodzono w 1931 roku na konwencji ekologów we Florencji,jako formę zwrócenia ludzkiej uwagi na los zagrożonych gatunków.Od tego czasu program zyskał na popularności,a swój patronat rozszerzył na wszystkie formy zwierzęcego życia.Dziś obchodzi się go w wielu krajach na całym świecie.Data–4 października–została wybrana nieprzypadkowo,jest to bowiem święto Św.Franciszka z Asyżu,patrona zwierząt.